THE SMILES OF THE GENERALS

“Je me rapelle une photographie du journal Excelsior. On y voyait les généraux grecs attendre le verdict. La distance entre la fatuité de leur grade et la peine de mort était trop grande pour qu’ils la parcourussent. Ils souriaient. Derrière eux la foule savait; cela se lisait sur les têtes.”

Jean Cocteau, Lettre a Jacques Maritain (1926)

“I remember a photograph in Excelsior magazine of the Greek generals awaiting the verdict of the court. The distance between the absurdity of their rank and the death penalty was too great for them to cover. They were smiling. However, the crowd behind them knew; you could see it in their eyes.”

Jean Cocteau, Letter to Jacques Maritain (1926)

I have never seen a copy of the photograph described by Cocteau, nor indeed do I feel I need to; perhaps that is why it remains for me a kind of platonic ideal of documentary photography. Partly of course because it sounds like the perfect distillation of a particularly dramatic historical moment, but mostly because it appears to reflect the workings of the gaze in photography with uncanny accuracy: the generals are smiling because they are looking at the camera, the crowd is grave because it is looking at the generals, and we in turn observe them almost a century later, at three removes from the action, through the gaze of the French writer.

«Θυμάμαι μια φωτογραφία του περιοδικού Excelsior. Έβλεπες τους Έλληνες στρατηγούς την ώρα που περίμεναν την απόφαση του στρατοδικείου. Η απόσταση μεταξύ της ματαιότητας του βαθμού των και της θανατικής καταδίκης ήταν πολύ μεγάλη για να τη διανύσουν. Χαμογελούσαν. Πίσω τους όμως, το πλήθος είχε καταλάβει· διαβαζόταν στα μάτια τους.»
Jean Cocteau, Γράμμα στον Jacques Maritain (1926)

Δεν μου δόθηκε ποτέ ευκαιρία να δω τη φωτογραφία που περιγράφει ο Cocteau, και ίσως για αυτόν ακριβώς το λόγο παραμένει για μένα ένα είδος πλατωνικού αρχέτυπου της φωτογραφικής τεκμηρίωσης. Εν μέρει γιατί φαίνεται να αποκρυσταλλώνει στην εντέλεια μια ιστορική στιγμή, κυρίως όμως επειδή αποτελεί ιδανικό παράδειγμα της λειτουργίας του βλέμματος στη φωτογραφία: οι στρατηγοί χαμογελούν επειδή κοιτάζουν τον φακό, το πλήθος διατηρεί τη σοβαρότητά του επειδή κοιτάζει τους στρατηγούς, και εμείς, τριπλά αποστασιοποιημένοι, τους παρατηρούμε σχεδόν έναν αιώνα αργότερα μέσα από το βλέμμα του Γάλλου λογοτέχνη.